Doceniając kilkunastoletni wysiłek i zaangażowanie włożone w gromadzenie i opracowywanie materiałów historycznych, monografii o Bełchatowie Rada Miejska w Bełchatowie nadała Apoloniuszowi Zawilskiemu, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Bełchatowa 28 czerwca 1993 r.
Zawilski Apoloniusz – ur. 03 XI 1912 r. w Kołodeżu pow. Łuck na Wołyniu, syn Franciszka i Antoniny ze Stefanowiczów. Był uczniem Gimnazjum im. T. Kościuszki w Łucku, gdzie w 1931 r. zdał egzamin maturalny. W okresie nauki aktywnie działał w harcerstwie. Był też współredaktorem pisma szkolnego „Żak”. W latach 1931-1932 odbywał służbę wojskową na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty 27 DP przy 24 pp w Łucku, a następnie w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. W r. 1935 odbywał praktyki w 15 pal w Bydgoszczy, gdzie promowano go na stopień ppor. sł. st. z przydziałem do 15 pal w Bydgoszczy na stanowisko dowódcy plutonu w 6 baterii. Do stopnia por. sł. st. art. awansowany 19 III 1939. W 1939 był pełniącym obowiązki dowódcy 6 baterii w II dywizjonie 15 pal. Pełnił społecznie także funkcję oficera oświatowego w 15 pal. Podczas kampanii wrześniowej 1939 dowodził 8 baterią III dywizjonu 15 pal w składzie 15 DP Armii „Pomorze”. Walczył z wrogiem w rejonie jezior Koronowskich, potem w bojach odwrotowych, nad Bzurą, w Puszczy Kampinoskiej. Ciężko ranny 20 IX 1939 pod Laskami, przebywał w szpitalu w Laskach, potem w Warszawie i Lublinie, skąd został jako inwalida został zwolniony w 1941. Podczas okupacji działał w komórce wywiadowczej ZWZ/AK na terenie Lubartowa. W sierpniu 1944 r. został wcielony do Wojska Polskiego. Awansowany do stopnia majora, pracował w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym jako redaktor naczelny „Bellony” w Lublinie, następnie w Łodzi. Jednocześnie od 1948 r. studiował na Wydziale Dramatycznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi i Warszawie, uzyskując w r. 1950 dyplom. W 1949 r. objął stanowisko szefa wydawnictw fachowo-wojskowych w wydawnictwie „Prasa Wojskowa”.
19 VII 1951 r. został zatrzymany przez agentów Informacji Wojskowej i uwięziony w więzieniu Informacji Wojskowej w Warszawie, gdzie przeszedł ciężkie śledztwo. Zastosowany wobec niego sprawdzony system wymuszania zeznań spowodował, że po kilku dniach „przyznał się do winy”. Postanowienie o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wydała z datą 21 XI 1951 NPW w Warszawie pod zarzutem przynależności do organizacji konspiracyjnej w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym Sztabu Generalnego, zorganizowania tam komórki konspiracyjnej i przekazywania wiadomości o charakterze szpiegowskim kierownictwu centralnemu konspiracji wojskowej. W 1952 r., wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego został skazany na karę śmierci. W celi śmierci oczekiwał przez 21 miesięcy na wykonanie wyroku. Decyzją Rady Państwa z 1954 karę śmierci zamieniono mu na dożywotnie w więzienie. Ze względu na fatalny stan zdrowia został zwolniony z więzienia w 1955 r. W 1956 r. na wniosek Naczelnej Prokuratury Wojskowej wznowiono postępowanie w jego sprawie i innych. Prokuratura umorzyła je z braku dowodów winy.
Po wyjściu z więzienia i podleczeniu zdrowia podjął pracę jako kierownik literacki w Teatrze im. W. Bogusławskiego w Kaliszu, potem w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Studiował na UŁ w Łodzi, gdzie w 1961 r. uzyskał dyplom mgr polonistyki. Po studiach prowadził gospodarstwo rolne niedaleko Bydgoszczy, potem pracował jako nauczyciel, a następnie pracownik kopalni w Bełchatowie. Po przejściu na emeryturę w 1967 r. poświęcił się całkowicie pracy literackiej (ps. literacki – Szczepan Granica). Od 1969 r. wiele podróżował m. in. był w Wlk. Brytanii, Francji, Stanach Zjednoczonych. Był autorem licznych reportaży, powieści i książek popularno-naukowych o tematyce historycznej. Opublikował m.in. prace: “Bateria została”, “Bitwy polskiego września i Polskie fronty”. Dla bełchatowian szczególnie wartościowe są publikacje: “Bełchatów i jego awanse”, “Księga o Bełchatowie” oraz “Opowieść o sprzedanym mieście”.
W 1995 r. uzyskał doktorat na Wydziale Historii UJ w Krakowie, a w 2002r. za całokształt twórczości historycznej otrzymał tytuł doktora honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. Od 1989 r. był członkiem Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Łodzi. Awansowany przez MON do stopnia ppłk w st. sp. 1989, płk w st. sp. w 1995.
Zmarł w Warszawie 20 VI 2004. Odznaczony: VM kl. 5, Medalem Wojska 3x, Krzyżem AK, SKZ i innymi.
